The Significance of Yellow Dyed Warps in Cairene Rugs and a Group of Ottoman Court Prayer Rugs

Özet

Seljuk, Holbein ve Osmanlı Uşak halıları gibi Türk halılarında görünen çözgüler, genelde doğal rengi olan beyaz ya da kırmızı boyalıdır. Fakat "S" bükümlü ve asimetrik düğümlü olan Kahire halıları ve altın, gümüş telleriyle süslenmiş Osmanlı Saray seccade grubunda, sarıya boyalı çözgüler kullanılmaktadır. Sarıya boyalı çözgü kullanılmış olan başka halılar ise, aynı teknik özelliklerini taşıyan Memluk halılarıdır. Çözgülerinde kullanılan sarı boya maddelerinin menşesini incelediğimizde, Memluklerin, Akdeniz'de kolayca bulunabilen boyacı sumağı bitkilerinden çıkan Fisetin boya maddesinin dışında, Iran, Afganistan ve Kuzey Pakistan, Hindistan bölgelerinden elde edilen Iran Larkuspur bitkilerinden çıkan Ouercetin, Isorfıamnetin ve Kempferol boya maddesi ile özel boyanmış yünleri, ya da boya bitkilerini özel olarak Mısır'a getirdiklerini anlıyoruz. Kahire ve Osmanlı Saray Seccadelerindeki sarı çözgülerin ise, Doğu Akdeniz ve Güneybatı Asya'da yetişen meşe ağacından çıkan Tannin boya maddesi ile boyandığı ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte, tarihsel kaynakları incelediğimizde, dokuma çözgülerini sarıya boyamanın nedeni olarak, halının değerini arttırmak amacıyla, çok değerli olan altın ve gümüş telleri yerine, çözgüyü sarı rengine boyatarak halıya kullanmış oldukları düşünülmektedir. Doğu'daki altın telleri kullanma geleneğinden kaynaklanmış olan bu kültür, Türkler ve Moğolların İslam ülkelerine yayılmaları ile birlikte Memluklere geçtiğini ve Sultan I. Selim'in Mısır'ı zapt ettikten sonra, bu geleneğin Osmanlılar tarafından da devam ettirildiğini söyleyebiliriz.